Artikelen
Algemeen - Een snelgroeiende tumor in een tatoeage (2025-04)
Dagelijks worden er talloze tatoeages gezet, bij mensen van alle leeftijden, vaak met een persoonlijke betekenis achter elk ontwerp. Wij presenteren hier een casus van een patiënte die kort na het zetten van een zwarte tatoeage op de arm hierin een plaveiselcelcarcinoom ontwikkeld.
Casus
Een 50-jarige vrouw ontwikkelde één week na het zetten van een zwarte tatoeage van enkele bloemen op haar linker bovenarm, in een ‘bloemkroon’ een pijnlijke zwelling. De zwelling nam snel in omvang toe, waarop patiënte zich tot haar huisarts wendde. Deze verwees haar door naar ons centrum. Aldaar zagen wij – ruim 6 weken na het zetten van de tatoeage – een 18x18 mm grote exofytische groeiende en drukpijnlijke huidkleurige centraal keratotische nodus, die dezelfde dag werd geëxcideerd onder de verdenking keratoacanthoom of plaveiselcelcarcinoom. De lymfklieren axillair links waren niet palpabel. Het histopathologisch onderzoek toonde een radicaal geëxcideerd pT1 matig gedifferentieerd plaveiselcelcarcinoom, zonder peri neurale of (lymf)angio invasie. Patiënte had geen zonbeschadigde huid en gebruikte geen medicatie die de kans op huidkanker vergrootte.
Discussie
Tatoeages zijn in toenemende mate populair, ook in Nederland. Zo blijkt uit recente cijfers van de Kamer van Koophandel dat er tussen 2014 en 2024 het aantal tattooshops in Nederland is verdrievoudigd. [1] Tegelijkertijd kunnen verschillende dermatologische ziektebeelden zich presenteren in tatoeages, zoals allergische reacties, auto-immuunziekten, infecties en inflammatoire huidziekten. Een mogelijke relatie tussen het zetten van een tattoo en het ontwikkelen van huidkanker is nog onduidelijk en slechts incidenteel beschreven. [2] Met vele miljoenen mensen met tatoeages en het geringe aantal beschreven casus over het ontwikkelen van huidkanker hierin, wordt een mogelijke associatie vooralsnog als toeval beschouwd. [3]
In een recent gepubliceerd systematische review is gekeken naar de incidenteel beschreven casuïstiek waarin huidkanker zich ontwikkelt in een tatoeage. Daaruit kwam naar voren dat er met name casus gepubliceerd zijn over het ontstaan van melanoom (n=43), basaalcelcarcinoom (n=40), keratoacanthoom (n=40) en het plaveiselcelcarcinoom (n=20) in de getatoeëerde huid. Voor zowel het keratoacanthoom als het plaveiselcelcarcinoom betrof dit opvallend vaak tatoeages met rood pigment. [4] Het blijft speculeren welke pathofysiologische processen een rol zouden kunnen spelen in het ontwikkelen van huidkanker in tatoeages. Waarschijnlijk zal het een combinatie van verschillende risicofactoren zijn. Men vermoedt dat het herhaalde trauma veroorzaakt door het injecteren van inkt in de dermis een ontstekingsreactie zou kunnen opwekken terwijl het tattoo-pigment de absorptie van UV-straling zou beïnvloeden, wat wellicht de gevoeligheid voor de ontwikkeling van tumoren verhoogt. [4-8] UVA dringt immers diep door in de dermis, terwijl UVB bijna volledig door de epidermis wordt geabsorbeerd. [9] Daarnaast zou tattoo-pigment of afbraakproducten hiervan mogelijk kankerverwekkend kunnen zijn. [4-8] Hoewel dit laatste - op papier - in de hedendaagse streng gereguleerde Europese context minder waarschijnlijk lijkt, gezien de REACH-verordening uit 2022 die onder andere kankerverwekkende stoffen in tatoeage inkt verbiedt. [10] Denk hierbij aan stoffen zoals zware metalen, aromatische amines en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAKs). Toch kan het mogelijk zijn dat er in de praktijk nog gebruik wordt gemaakt van ‘oude’ inkt van vóór de REACH-verordening. Daarbij is het goed om te realiseren dat in meer dan 90% van de gevallen de eerdere Europese richtlijnen met betrekking tot tatoeage-inkt niet geheel werd nageleefd. [11]
Het is invoelbaar dat er qua tijdbeloop in deze casus gezocht wordt naar een associatie tussen het zetten van de tatoeage en het ontwikkelen van het plaveiselcelcarcinoom op de arm. Dit korte tijdinterval van minder dan een maand tussen het zetten van de tatoeage en het ontwikkelen van een plaveiselcelcarcinoom of keratoacanthoom op extremiteiten is vaker beschreven en betrof tevens meestal personen van middelbare leeftijd. [8] Er is echter onvoldoende bewijs in de literatuur om een causaal verband te ondersteunen en kan puur toeval niet uitgesloten worden. Wel is het goed om degelijke casus te publiceren, om alert te blijven en te onderzoeken of er een associatie bestaat en een eventueel (zeldzaam) patroon hierin te ontdekken is.
Conclusie
Het is het nuttig om gevallen van cutane maligniteiten binnen tatoeages te blijven rapporteren, gezien de (inter)nationale kennis hieromtrent nog zeer beperkt is, vooral in het licht van de toenemende populariteit van tatoeages binnen de samenleving.
Literatuur
1. Smit R. Na jaren van explosieve groei begint de tattoomarkt verzadigd te raken. Financieel Dagblad. https://fd.nl/bedrijfsleven/1530383/na-jaren-van-explosieve-groei-begint-de-tattoomarkt-verzadigd-te-raken. Published September 19, 2024.
2. Van der Bent SA, Wolkerstorfer A, Rustemeyer T. Huidafwijkingen bij tatoeages [Cutaneous adverse reactions to tattoos]. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:A9808.
3. Kluger N, Koljonen V. Tattoos, inks, and cancer. Lancet Oncol. 2012;13(4):e161-e168. doi:10.1016/S1470-2045(11)70340-0.
4. Lebhar J, Jacobs J, Rundle C, Kaplan SJ, Mosca PJ. Skin cancers arising within tattoos: A systematic review. JAAD Int. 2024;16:133-143. Published 2024 Apr 20. doi:10.1016/j.jdin.2024.03.015.
5. Al-Gawahiri M, van der Bent SAS, Clahsen P, Vos LE. Single and multiple keratoacanthomas after a recent black tattoo in two patients. BMJ Case Rep. 2024;17(11):e260760. Published 2024 Nov 21. doi:10.1136/bcr-2024-260760.
6. Cohen PR, Erickson CP, Uebelhoer NS, Calame A. Tattoo-associated basal cell carcinoma: c coincident or coincidence. Biomed Hub. 2020;5(2):2055-2062. Published 2020 Jul 8. doi:10.1159/000508208.
7. Leijs M, Schaefer H, Rübben A, Cacchi C, Rustemeyer T, van der Bent S. Cutaneous malignancies in tattoos, a case series of six patients. Curr Oncol. 2021;28(6):4721-4737. Published 2021 Nov 15. doi:10.3390/curroncol28060398.
8. Kluger N, Cribier B. Keratoacanthomas and squamous cell carcinomas on tattoos: A review of 42 cases. Dermatology. 2021;237(2):309-312. doi:10.1159/000509728.
9. D'Orazio J, Jarrett S, Amaro-Ortiz A, Scott T. UV radiation and the skin. Int J Mol Sci. 2013;14(6):12222-12248. Published 2013 Jun 7. doi:10.3390/ijms140612222.
10. Verordening (EU) 2020/2081 van de Commissie van 14 december 2020 tot wijziging van bijlage XVII bij Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (Reach) wat betreft stoffen in inkt voor tatoeage of permanente make-up. Brussel: Europees parlement en Raad van de Europese Unie; 2020.
11. Wang X, Josefsson L, Meschnark S, et al. Analytical survey of tattoo inks-A chemical and legal perspective with focus on sensitizing substances. Contact Dermatitis. 2021;85(3):340-353. doi:10.1111/cod.13913.
Correspondentieadres
Sebastiaan Pronk
E-mail: sebastiaan.pronk@outlook.com