Die Technik der Rechts-Links-Behandlung für den Praktiker - Hermann Werner Siemens (1891-1969) (2021-10)

Artikel in PDF
Gerard Smeenk, dermatoloog

Dermatologie als apart vakgebied begon met de Weense arts Plenck, die in 1776 zijn System der Hautkrankheiten publiceerde, waarin huidziekten naar hun zogenaamde efflorescenties werden ingedeeld. In de volgende jaren werden grote stappen gezet in de ontwikkeling van de dermatologie (Hebra, Darier, Jadassohn en anderen). Een vooraanstaand exponent van het morfologisch-beschrijvend denken was H.W. Siemens, die van 1929 tot 1962 hoogleraar in Leiden was. Hij was afkomstig uit München en had zijn opleiding onder andere genoten bij Jadassohn in Breslau en bij Von Zumbusch in München. In de naoorlogse jaren deed hij niet mee met de ontwikkelingen in de dermatologie, maar bleef hij klinisch-morfoloog. ”Die Dermatologie ist Morphologie oder Sie wird nicht sein”, was een van zijn gevleugelde uitspraken. Zijn kliniek werd daardoor een beetje een reservaat van een voorbije periode. In deze sfeer kwam ik terecht, toen ik in 1961 begon als arts-assistent met de opleiding dermatologie in Leiden. Toch was het jaar, dat ik bij Siemens doorbracht (in 1962 werd hij opgevolgd door Polano, bij wie ik mijn opleiding voortzette) bijzonder leerzaam. Twee ochtenden per week maakte professor visite langs de opgenomen patiënten, die geacht werden geheel naakt in bed te liggen. Omdat dermatologie vooral ‘kijken’ betekende, was hij uitgerust met een voorhoofdloep, waarmee hij de patiënt van dichtbij inspecteerde. Zijn secretaresse en de medische fotograaf behoorden tot het directe gevolg. Soms zag hij een huidafwijking die hem in verrukking bracht. 

“Juffrouw, schreiben Sie mal auf…” riep hij dan naar zijn secretaresse, waarna een gedetailleerde beschrijving volgde van hetgeen te zien was.

In de lunchpauze beklom Siemens zijn oude damesfiets die voor zijn kamerdeur stond, reed door de gang van de kliniek, stak de Rijnsburgerweg over en fietste naar zijn woonhuis aan de Boerhavelaan, om met zijn vrouw (ook van Duitse afkomst) de lunch, gereed gemaakt door de Duitse dienstbode Lenie, te gebruiken. Overigens distantieerde hij zich in de Tweede Wereldoorlog nadrukkelijk van nazi-Duitsland.

In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog beschreef hij enkele ziektebeelden waar zijn naam aan werd verbonden (waaronder incontinentia pigmenti van Siemens-Bloch, varianten van keratosis palmoplantaris en varianten van epidermolysis bullosa). In 1937 beschreef Siemens op grond van klinische kenmerken het ziektebeeld ‘ichthyosis bullosa’, waarvan het bestaan door latere auteurs werd ontkend. Het zou een vorm van erythrodermia ichthyosiformis congenita bullosa zijn. In recent moleculair-biologisch onderzoek wist Steijlen echter aan te tonen dat ichthyosis bullosa een aparte entiteit is en dat Siemens dus gelijk had.