Tatoeages - Optocht der tattoos (2020-05)

“Iedere tattoomens is een verhaal op zichzelf” 

Artikel in PDF
P. Velthuis

Het boek Optocht der tattoos is geen plaatjesboek van schokkende, exotische, kunstzinnige of niet-westerse cultuurgebonden tatoeages. Het is ook geen atlas of woordenboek van de tattoocultuur. Het boek is een poging om de onzichtbare wereld achter de steeds zichtbaarder wordende tatoeages te begrijpen. Beunders is gefascineerd door de vraag wat dit ‘schrijven op de huid’ voor mensen betekent. 

Als hij kennismaakt met een mogelijk aanstaande schoondochter, is hij net zo verbaasd bij het zien van haar tattoo als ik bij de eerste tatoeage van mijn oudste dochter. Samen met “Iedere tattoomens is een verhaal op zichzelf” Optocht der tattoos P. Velthuis Dermatoloog, Erasmus MC, Rotterdam haar toenmalige vriend - het is inmiddels uit - lieten zij beiden een nummer op hun rug tatoeëren. Nu, tien jaar later, is het nog steeds zichtbaar bij het dragen van een badpak of een jurk. Ik kan niet bedenken op welke manier dit haar leven verbetert. Wat ging er mis in de opvoeding?

Bonte stoet 

Direct na mijn promotie over Zonlicht en lupus (1990) bezocht ik de jonge Nederlandse dermatoloog Joop Grevelink in het Massachusetts General Hospital. Hij gebruikte de splinternieuwe Q-switched laser voor het verwijderen van tatoeages. Zonder de huid zichtbaar te beschadigen, explodeerden de inkt-partikels onderhuids tot kleinere deeltjes die met lymfe en macrofagen werden afgevoerd. Ik vond het een geestverruimend concept. Een jaar later had ik de eerste machine in Nederland en kwam er een bonte stoet klanten voorbij.  

Een bajesklant had drie zelf-aangebrachte vriendschapspuntjes tussen de eerste en tweede vinger van zijn rechterhand. Een dame in bontjas werd in een witte Rolls-Royce voorgereden en toonde een tijgerkop die haar hele rug bedekte. Een meisje schaamde zich over de schunnige woorden aan de binnenkant van haar onderlip. Honderden mensen meldden zich aan. In de 6-12 lasersessies die volgden, kwamen de verhalen over hun tatoeages voorbij. Interessant, maar ik kon daar weinig gemeenschappelijks in ontdekken. 

Plat doek 

Iedere tattoomens is een verhaal op zichzelf, schrijft de ‘mentaliteitshistoricus’ Beunders. Dat leidt tot de onvermijdelijke conclusie dat de reden voor een tatoeage divers is, maar over het algemeen wel in een bepaald perspectief te plaatsen zijn. Dit lijkt flauw, maar Beunders maakt fascinerende verbindingen en geeft inzicht in subculturen die voor de meeste dermatologen onbekend zijn. De hang naar fantasy, bij voorbeeld, aan de hand van het verhaal van Matthew Whelan, de meest getatoeëerde mens van het Verenigd Koninkrijk. Hij liet zich via de rechter in Birmingham van een normale persoon laten omregistreren tot King Of Inkland King Body Art The Extreme Ink-ite, in zijn paspoort afgekort tot B. Art. Hij waant zich koning van een niet-bestaand rijk ergens in een ver verleden. Verder vindt hij het menselijk lichaam niet heilig; zijn tepels liet hij verwijderen om meer ‘plat doek’ te krijgen voor nog een tattoo. Hij is blij met alle aandacht, al klaagt hij dat anderen, ook de ‘oppervlakkige vrouwen’, hem op zijn uiterlijk beoordelen en niet meer als mens zien. 

Het boek van Beunders gaat over veel meer dan tatoeages. Hij beschouwt de tattoocultuur in relatie tot andere body-modifications als piercings en dergelijke, maar verbindt die ook met de opkomst van graffiti, de veranderingen in de popmuziek en de museale kunst. Hij geeft zijn kijk op de trends en culturen van de afgelopen vijftig jaar met veel nadruk op de tijd nadat de tatoeage voor iedereen gewoongoed werd. Met zangeres Janis Joplin als het symbolische startfiguur van het tattootijdperk. Zij liet zich in 1970 door de alternatieve tattoo-artiest Lyle Tuttle enkele kleine tattoos aanmeten en toonde die trots op televisie. Tattoo als kunst, tattoo als teken van de maatschappelijke emancipatie van het individu, van de creatieve individuele expressie. Maar uiteraard ook als uiting van de behoefte aan aandacht. Democratischer kan de kunst nauwelijks worden. 

Verminking en verwijdering 

Telde Nederland in 1995 zo’n 300 tattoostudio’s, anno 2020 zijn dat er meer dan 3500. Nu heeft in de Verenigde Staten bijna de helft van de volwassenen onder de veertig jaar een of meer tattoos. In Europa is dit tussen 20 en 25 procent. De (nietcorrecte) opvatting dat een tatoeage tegenwoordig met laser restloos te verwijderen is, wordt gebruikt als repliek tegen het argument dat tattoos een levenslange verminking opleveren. In dat opzicht hebben wij als dermatologen ook een bijdrage geleverd aan de groeiende populariteit van dit fenomeen. 

Het boek van Beunders is een aanrader voor iedereen die tatoeagedragers in zijn omgeving beter wil begrijpen en voor eenieder die wil lezen over de ontwikkeling van deze populaire cultuur in de laatste halve eeuw. 

Correspondentieadres 

Peter Velthuis
E-mail: peter@drvelthuis.nl